«و یقول الّذین کفروا لست مرسلا قل کفی بالله شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب»(1)
«و کافران می گویند تو فرستاده شده نیستی.بگو : خدا و کسی که علم کتاب نزد او است به عنوان شاهد میان من و شما کافی هستند.»
در این آیه شریفه ، نکته هایی موجود است که به شرح مختصر آن ها می پردازیم :
1.خدای تعالی به پیامبر(ص) دستور نمی دهد تا در برابر مخالفان به ارایه براهین مختلف برای اثبات الهی بودن ماموریّت خویش بپردازد.فقط به او دستور می دهد تا به مخالفان بگوید که شهادت خدا و عالمان به علم کتاب برای او کافی است.از اینجا تفاوت میان روش پیامبر(ص) و روش متولّیان دین صوری وسنّتی و نیز اشتراک روش پیامبر(ص) با صوفیّه آشکار می شود.زیرا در دین صوری و سنّتی ، برای منکوب و مغلوب کردن طرف مباحثه سعی می شود از هر ابزار علمی-نظری استفاده شود که این با سنّت انبیا و اهل بیت(ع) همخوانی ندارد.امّا در تصوّف ، فقط توضیح دادن هست. روش صوفیّه مانندروش انبیا واهل بیت(ع) بوده و اهل جدل و بحث کردن نیستند.در مورد هر مسئله ای که نیاز باشد به ارایه توضیحات بسنده کرده و اگر طرف مقابل نپذیرد با او به بحث و جدل نمی پردازند.
2.چون علم خدای تعالی علم حضوری و شهودی است نه علم اکتسابی ناگزیر علم «من عنده علم الکتاب» یعنی علم کسانی که علم به کتاب نزد آن ها است نیز که با حرف عطف «واو» به خدای تعالی پیوند داده شده اند نیز باید «علم حضوری و شهودی» باشد.اساسا از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع) علم اکتسابی در حوزه دین مردود است.یعنی از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع) ، کسی با مطالعه و تحصیل و کسب علوم نظری و ظاهری در حوزه دین ، عالم به علم دینی محسوب نمی شود.بلکه علم مورد نظر قرآن و اهل بیت(ع) علم حضوری و شهودی است که با سلوک الی الله و دریافت معرفت نفس که معرفت ربّ است به دست می آید.و نکته ای بسیار مهمّی که باید در نظر داشت این است که اساسا از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع) ، در حوزه دین ، فقط یک علم وجود دارد نه علوم متفاوت و آن «علم نوری» است که چون نور از عالم وحدت است و واحد است ناگزیر ، «علم نوری» نیز از عالم وحدت است و واحد است.به همین جهت در تصوف به پیروی از روش قرآن و اهل بیت(ع) فقط سخن از «علم نوری» است که از طریق شهود حاصل می شود.صوفیّه مانند علما مدّعی علوم مختلف فقهی و اصولی و تاریخی و تفسیری و .... نیستند.بلکه فقط از یک علم سخن می گویند و آن «علم نوری» است.پس از دیدگاه قرآن و اهل بیت(ع) ، در حوزه دین ، علوم وجود ندارد بلکه علم وجود دارد و آن هم محصول شهود است نه محصول تفکّر انسانی.
بنابراین ، یکی از مولّفه های تشکیل دهنده «دین نوری و شهودی» ، «علم نوری و شهودی» است.یعنی علمی که از آن طرف می آید و محصول تفکر انسانی نیست.به همین جهت ، ما در چندین شماره از مباحث آینده به تبیین این واقعیّت و این حقیقت که علم مورد نظر قرآن و اهل بیت(ع) علم اکتسابی نیست و «علم نوری و شهودی» است خواهیم پرداخت.
3.خدای تعالی «علم به کتاب» را میزان شهادت صحیح قرار داده است.قرآن در جای دیگری به صراحت عنوان کرده است که این علم ؛یعنی علم به کتاب،از طریق شهود به دست می آید نه از راه تحصیل و اکتساب.به عبارت دیگر ، این کتاب ، کتاب نوشته شده به خط انسانی نیست تا بشود به مطالعه آن با چشم بصری پرداخت.بلکه کتاب وجود و هستی است که ارکان آن را اسماء الهیّه تشکیل می دهند و فقط از طریق «مشاهده و شهود» می توان نسبت به آن علم پیدا کرد :
«کلّا انّ کتاب الابرار لفی علّیّین. و ما ادراک ما علّیّون.کتاب مرقوم.یشهده المقرّبون.»(2) ، «هرگز.همانا کتاب ابرار در علّیّین است.و تو چه می دانی که علّیّین چیست.کتابی نوشته شده است که مقرّبان آن را مشاهده و شهود می کنند.»
اگر بنا را بر این بنهیم که منظور از این «کتاب» ، نامه اعمال ابرار و نیکان است باز هم در اصل مسئله تفاوتی ایجاد نمی کند.زیرا بر اساس قاعده فلسفی:«اتّحاد عاقل و معقول» قاعده : «اتّحاد عامل و معمول» هم برقرار و صحیح است.یعنی آدمی با اعمالی که انجام می دهد اتّحاد برقرار می کند و با آن ها یکی می شود.پس نامه اعمال ابرار ، در حقیقت ، مرتبه نهایی از مراتبی است که به آن واصل شده اند.و چون این مراتب در واقع عبارت از همان مراتب وجودی عالم وجود است منطبق بر مراتب دانی به عالی وجود حقّ تعالی است.زیرا تمام مراتب وجودی به طور استقلالی از آن حضرت حقّ تعالی است.بنابراین ، منظور از «علم به کتاب» علم به این مراتب عالم هستی و در حقیقت علم به افعال و اسماء و صفات الهی و علم به ذات الهی - که از طریق فناء سالک در ذات الهی صورت می گیرد - است و این علم تنها از راه شهود به دست می آید.این علم ، در مراتب افعالی و اسمایی و صفاتی ، که هنوز سالک از هستی مجازی برخوردار است از طریق شهود او و در مرتبه فناء ذاتی که سالک هستی مجازی خود را از دست می دهد و فانی در ذات اقدس الهی می شود از طریق شهود ذات نسبت به خودش حاصل می شود.بنابراین ، این علم «علم نوری و شهودی» و عالمان به این علم ، «اهل الله» و« سالکان واصل» هستند نه عالمان به علم اکتسابی.
------------------------------------------
1.رعد/13
2.مطفّفین/18-21
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر